تغذیه در دوران بارداری و قبل از بارداری

تغذیه صحیح یکی از بهترین اصول زندگی سالم به شمارمی رود ویکی از حساسترین دوران زندگی یک زن دوران بارداری وشیردهی می باشد. برخورداری ازتغذیه ی سالم ومناسب برای مادر باردار وشیرده کاملا ضروری است. در ادامه مطلب دکتر فاطمه فیروزی، نکات مهمی درباره تغذیه در دوران بارداری شرح خواهند داد.

ارتباط تغذیه ای جنین با مادر

دردوران بارداری ارتباط تغذیه ای جنین با مادراز طریق جفت است وجفت انتقال مواد به جنین را تنظیم می کند. به بعضی مواد اجازه عبور داده وبه بعضی نمی دهد. مقدار و اندازه های سلولهای جفت نقش مهمی درتغذیه ی جنین دارند.

مایع دور جنین به صورت یک محافظ اطراف جنین قرار دارد وجنین ازطریق دهان مایع را می خورد اما این مایع نقش بسیار کمی درتغذیه ی او دارد.

رژیم غذایی در دوران بارداری

رژیم غذایی مادر منشا مواد غذایی مورد نیاز جنین است.

• مصرف کربوهیدرات ها / پروتئین هاوچربی توسط مادر با مقدار مناسب ضروری است .
• ریزمغذی هایی مثل کلسیم، ید، فسفر، آهن، روی ، ویتامین C، ویتامین D ومس برای رشد وتکامل جنین از طریق رژیم غذایی مادر ویا مکمل های دارویی تامین می شوند.

اثرات رژیم غذایی نامناسب بر جنین

کم بودن این ریز مغذی ها می تواند سبب عوارضی برای جنین شود .کم هوشی، کوتاهی قد، اختلال در رشد جنین، سقط جنین، بعضی ناهنجاری های مادرزادی از عوارض کمبود آنها می باشد. کمبود ریز مغذی ها می تواند طی بارداری عوارضی مانند دردهای عضلانی، استخوانی، پوکی استخوان، کم خونی، احساس ضعف وخستگی مفرط برای مادر باردار داشته باشد.

یکی از روش های مهم جهت ارزیابی تامین نیازهای غذایی دردوران بارداری اندازه گیری وزن است .

اثرات تغذیه نامناسب در دوران بارداری بر کودک

• مراقبت های تغذیه ای در دوران قبل از بارداری نیز حائز اهمیت است. تغذیه نامناسب دردوران کودکی وبلوغ می تواند رشد ونمو را تحت تاثیر قرار دهد .
• سبب اختلالات پایدار در شرایط جسمی فرد شود
• مثلا کمبود شدید ویتامین D ویا کلسیم دردوران بلوغ میتواند سبب نرمی استخوان و کوچکی و بد فرمی لگن شود
• در مثال دیگر کمبود مس تاثیر منفی بر روند تکامل تخمک دارد .
• وزن مادر در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد .اضافه وزن در زنان همراه با اختلالات هورمونی می تواند زمینه را برای دیابت ویا عدم تحمل قند در بارداری مستعد کند. یکی از توصیه ها به خانم ها کاهش وزن قبل از اقدام به بارداری است .
• بدلیل عدم تکامل رشدی قبل از ۱۸ سالگی بارداری توصیه نمی شود .درصورتی که مصرف الکل ودخانیات وجود دارد حتما قبل از بارداری باید قطع شود.

نکات مهم درباره بارداری

• قبل از بارداری بررسی کم خونی وبعضی ویتامین ها ضروری است ودر صورت کمبود درمان باید شروع شود .
• رعایت فاصله مناسب مابین بارداری ها به تامین ذخایر غذایی مناسب وکنترل وزن کمک می کند. شروع اسید فولیک چند ماه قبل از بارداری برای پیشگیری از بعضی نقایص جنینی مثل کانال نخاعی توصیه می شود.
• در دوران بارداری سه وعده غذای اصلی وسه میان وعده توصیه می شود. مصرف حداقل ۶ لیوان آب روزانه لازم است .انواع گروه های مواد غذایی درطول روز وبه صورت ارجح درهر وعده غذایی باید مصرف شود .
• غلات، سبزی، میوه، لبنیات، گوشت ها وحبوبات به میزان مناسب توصیه می شود. درمیان وعده ها میتوان از شیر /خرما/ میوه ها ومغزها استفاده کرد .مصرف هیچ ماده غذایی با میزان متناسب در بارداری ممنوع نیست.

میزان اضافه وزن مجاز مادر بارداری

میزان اضافه وزن مجاز در دوران بارداری به وزن اولیه بارداری بستگی دارد. درصورتی که BMI (نسبت وزن به قد) پایینی دارید می توانید وزن بیشتری اضافه کنید و در صورتیکه BMI بالایی دارید باید اضافه وزن کمتری داشته باشید. در صورتیکه در شروع بارداری وزنتان متناسب است درطی بارداری بین ۱۰الی۱۲ کیلو گرم اضافه وزن طبیعی است.

درصورتیکه در زمره ی افراد با اضافه وزن هستید نکات زیر را در بارداری مراعات کنید .

1. وعده های غذایی را افزایش دهید وحجم غذا را کاهش دهید .
2. به آهستگی وبا طمانینه غذا بخورید وازخوردن غذا لذت ببرید .
3. در طول روز مایعات وآب کافی میل کنید .
4. مصرف قند /شکر/شکلات وسرخ کردنی ها را تا حد امکان محدود کنید.
5. مصرف غذاهای نشاسته ای را کم کنید وترجیحا ازغلات سبوس دار مصرف کنید .
6. گوشت را کم چرب مصرف کنید ومرغ وماهی را بدون پوست استفاده کنید .
7. غذاهای فرآوری شده، سوسیس ، کالباس وغذاهای کنسروی بهتر است مصرف نشود .
8. میوه های تازه در حد ۲ الی ۳ واحد در روز مناسب است وبه جای مصرف آبمیوه از خود میوه استفاده کنید .
9. درصورتیکه اشتهای خوبی دارید می توانید از سالاد وسبزی قبل از مصرف غذای اصلی لذت ببرید .

ویار در بارداری

• ویار بارداری به تهوع واستفراغ، بی اشتهایی یا بد اشتهایی در چند ماه اول بارداری اطلاق می شود. این دوره معمولا از ۶ الی ۷ هفتگی شروع می شود وممکن است تا ۱۶یا ۱۷ هفتگی ادامه یابد ودرافراد مختلف ممکن است میزان آن متفاوت باشد .
• در مواردی مثل دوقلویی، بارداری مولار، یا در اصطلاح عامه بچه خوره
• عفونت های ادراری ممکن است ویار شدید تر باشد. این دوران را میتوان با تمهیدات خاص غذایی ودر صورت تشخیص پزشکتان با کمک داروها طی نمود. درطی سه الی چهارماه اول بارداری افزایش وزن ضرورت ندارد اما بهتر است کاهش وزن نداشته باشید در بعضی شرایط ممکن است وزن گیری کافی وجود نداشته باشد بعضی از علل آن از قرار زیر است:
• عفونت ادراری، اختلالات افسردگی، نارضایتی از بارداری، اعتیاد به مواد مخدر و داروهای اعتیاد آور، عدم دسترسی به مواد غذایی ویا گروه های مختلف غذایی، حجم کار زیاد، استراحت نا کافی، مشکلات تیروئیدی .

درهریک ازموارد فوق پزشکتان با اقدامات لازم و پس از تشخیص می تواند درمان لازم راانجام دهد.