هرگاه زن و شوهری در سن باروری، علیرغم انجام فعالیت خیلی طبیعی و بدون استفاده از روش های پیشگیری، بعد از ۱۲ ماه بچه دار نشوند، ناباروری اطلاق میشود. اما چه عواملی زمینه سازی نازایی هستند؟ آیا راهی برای پیشگیری از نازایی وجود دارد؟ در ادامه مطلب دکتر فاطمه فیروزی، نکات بسیار ارزشمندی را درباره نحوه تشخیص نازایی، راه های درمانی توضیح داده اند.
دو نوع باروری وجود دارد:
- نوع اولیه: به موردی گفته می شود که زن و شوهر سابقه ای از بارداری قبلی نداشته باشند.
- نوع ثانویه: به موردی گفته می شود که زن و شوهر قبلاً سابقه بارداری داشته اند.
علل رایج نازایی چیست؟
- اختلالات تخمک گذاری یکی از علل مهم نازایی اشکال در روند تخمک گذاری میباشد و علل بسیار مختلف و متنوعی دارد اما عمده ترین اشکال در تخمک گذاری بیماری تخمدان پلیکیستیک یا PCOD می باشد. در این مشکل، تخمدان ها بصورت دائم یا گه گاهی، تخمک گذاری ماهانه را که در خانم ها بصورت طبیعی اتفاق می افتد، ندارند.
- اشکال در هورمون های مغزی که روی تخمک گذاری اثر میگذارد و اصطلاحاٌ به اختلال هیپوگنادیسم هیپوگنادوتروپیک معروفند جزء علل دیگری هستند.
- در صورتی که تخمدان ها زودتر از موعد و بنا به تعریف زیر ۴۰ سالگی فعالیت خود را متوقف کنند، نارسایی تخمدان اطلاق می شود و می تواند از علل نازایی باشد که از مشکلات پیرنتیک مثل سندرم ترنر و آژنزی تخمدان ها سبب نارسایی زودرس تخمدان ها می باشند.
- افزایش پرولاکتین (هورمونی که از غده هیپوفیز در مغز تولید می شود و به هورمون شیر معروف است) نیز از علل دیگری می باشند اختلال عملکرد تیروئید، چه به صورت پرکاری چه به صورت کمکاری نیز می توانند سبب نازایی شوند. اشکالات تغذیه ای شدید که سبب چاقی زیاد شوند و یا بیاشتهایی عصبی از علل دیگر، اختلال تخمک گذاری شدند.
- خانم هایی که ورزش شدید انجام می دهند می توانند سبب اشکال در روند تخمک گذاری شوند.
- انسداد لوله های رحمی: جهت رسیدن اسپرم به تخمک و یا انتقال تخم به داخل رحم، وجود لوله های رحمی باز، ضروری است. جهت بارداری باز بودن حداقل یک لوله لازم است. مواردی مثل عفونت های قبلی لگن مثل کلامیدیا، سوزاک؛ و یا سایر جراحی های قبل شکمی و لگنی، حاملگی خارج رحمی در لوله ها، و علل مادرزادی می توانند سبب انسداد لوله های فالوپ شوند.
- میوم ها یا فیبروئید های رحمی: فیبروم ها در رحم سه نوع می باشند و انواع ساب موکوزال که معمولاً سبب نازایی نمیشوند انواع اینترامورال که داخل بافت میومتری می باشند و در صورتیکه خیلی بزرگ باشند و به داخل حفره اندومتر برجستگی داشته باشند می توانند سبب نازایی شوند . انواع ساب موکوزال که انواعی می باشند که زیر لایه داخل رحم یا اندومتر رشد می کنند و به علت اینکه به داخل حفره رحم برجسته می شوند می توانند سبب نازایی شوند. در صورتیکه پزشکان به شما توصیه کند که ممکن است فیبروم سبب نازایی شود و بهتر است با جراحی برداشته شود تا ۵۰% میتوان عملکرد باروری را برگرداند.
- پولیپ های آندومتر: پولیپ های ضایعات انگشت مانند هستند که به داخل حفره داخل رحم برجسته می شوند و می توانند سبب نازایی شوند.
- آندومتریوز در صورتیکه باعث آندومتر (لایه درونی رحم) در جایی غیر از محل خود قرار گیرد سبب آندومتریوز می شود.
این بیماری می تواند سبب دردهای مزمن لگنی در حین مقاربت و یا در زمان پریود و یا هردو شود. آندومتریوز با اثر روی کیفیت تخمک، روی رحم و یا ایجاد چسبندگی لگنی و لوله ها می تواند از عامل نازایی باشد.
- علل لگنی در صورتی که عواملی مثل جراحی های قبل یا آندومتریوز یا عوامل التهابی سبب چسبندگی لگن شوند، نازایی ممکن است.
- ناباروری مردان: ناباروری مرد عامل بسیار مهمی در ناباروری می باشد و درصد زیادی از علل را شامل می شود.
عوامل مختلفی می توانند سبب ناباروری در مردان شوند.
مشکلات جنسی مثل انزال زودرس، مواردیکه بیضه پایین نیامده و در حفره شکم مانده، علل ژنتیک مثل بیماری سیستیک فیبروزیس، سابقه سرطان و درمانهای مرتبط آن مثل شیمی درمانی و پرتو درمانی از علل نازایی مردان می باشند واریکوسل که در واقع واریس عروق اطراف بیضه ها می باشند از علل مهم دیگر است. سابقه عفونت هایی مثل کلویید ها، سوزاک، اوریون، ایدز و بیماریهای زمینه ای مانند دیابت می توانند سبب ناباروری مردان شوند.
عوامل محیطی مثل بعضی سمو م، سیگار، ماری جوانا، الکل، بعضی دارو ها، و تماس با گرمای زیاد نیز می توانند سبب نازایی مردان شوند.
- علل ناشناخته: گاه با وجود، انجام اقدامات تشخیصی کامل، هنوز علت خاصی برای نازایی پیدا نمیشود. در این گونه موارد را نیز به عنوان علل ناشناخته در نظر میگیریم.
عوامل زمینه ساز نازایی
- سن؛ در خانم ها از اواسط دهه سوم زندگی، و خصوصاً بعد از ۳۷ سالگی، عملکرد تخمدان ها بشدت رو به کاهش میرود و در آقایان بعد از سن ۴۰ سالگی، افت واضحی در میزان باروری بوجود می آید.
- سیگار، قلیان، ماریجوانا، الکل از علل ناباروری در مردان و زنان می باشند.
- چاقی و کم تحرکی در مردان و زنان می توانند از موارد زمینه ساز باشند.
- کاهش وزن شدید ناشی از اختلالات تغذیهای در خانم ها میتواند سبب ناباروری شود.
- ورزش شدید در خانم ها می تواند همانطورکه گفته شد سبب نازایی شود.
چه راه هایی برای تشخیص ناباروری وجود دارد؟
یکی از مهمترین مراحل تشخیص نازایی، ویزیت اولیه است. من معتقدم یک شرح حال دقیق که صادقانه از وضعیت فعل و قبل خود به پزشکتان ارائه کند، می تواند بسیاری از مشکلات را مشخص کند. پزشکتان ممکن است درمورد موارد مختلفی از شما سوال کند. چه مدت است جلوگیری ندارید؟ تعداد نزدیکی و فواصل آن چگونه است؟ اگر همسرتان به مسافرت های دور میرود پزشکتان را مطلع کنید.
اگر قبلا باردار شدید چه در این ازدواج چه در ازدواج های قبلی، موضوع مهمی است. درمورد عفونت های قبلی زنان، سابقه جراحی های شکمی به پزشکتان اطلاع دهید.
- از مرحله بعد پزشکتان شما را معاینه می کند.
- سونوگرافی واژینال یکی از روش های مهم جهت بر روی ساختمان رحم، تخمدانها و گاه لوله های رحمی می باشد. با این روش فیبروم ها، پولیپ ها و کیست های تخمدان قابل تشخیص هستند.
- با این روش می توان فولیکول های آنترال که روشی برای ارزیابی ظرفیت تخمدان است را بررسی نمود.
- پزشک جهت بررسی تخمدانهای شما آزمایشات هورمونی درخواست می کند.
- هیستروسالپنگوگرافی: روش عکس برداری با اشعه ایکس است که به آن حفره رحمی و باز بودن لوله فالوپ بررسی می شود.
- ارزیابی اسپرم: که گاه در اولین ویزیت ممکن است پزشکتان انجام آن را درخواست کند.
- هیستروسکوپی: در صورتی که پزشکتان صلاح بداند، روش هیستروسکوپی را پیشنهاد میدهد. در این روش با یک دوربین کوچک وارد فضای آندومتر شده و مشکلاتی مانند اختلالات فرم رحم، پولیپ، فیبروم و چسبندگی ها تشخیص داده شده و گاه درمان می شوند.
آموزش مشاوره اولیه در تشخیص و درمان نازایی اهمیت زیادی دارد. در صورتیکه متخصص زنان خود را جهت تشخیص و درمان نازایی انتخاب کردهاید به وی اعتماد کنید و صبور باشید. درمان شما ممکن است زمان بر باشد پس بر اساس برنامه ریزی پزشک پیش بروید.
راه های درمان نازایی چیستند؟
- قطع دخانیات، مواد مخدر، کافئین زیاد و داروهایی که پزشک آنها را کاهش دهند. قدرت باروری می داند جهت مرد و زن ضروری است. از گرمای زیاد محیط و سموم صنعتی خاص همانطور که گفته شد باید اجتناب شود. ورزش می تواند کمک کننده باشد.
- درمان و تحریک تخمک گذاری که می تواند با دارو های خوراکی و یا دارو های تزریقی باشد که در روز های خاص سیکل باید مصرف شوند.
- IUI: در این روش اسپرم شسته آماده می شود و در روز خاصی که تخمک ها بزرگ شده و با دارو باز شده اند، از طریق یک لوله باریک به داخل رحم وارد می شود. در این روش باز بودن حداقل یک لوله رحمی لازم است و نباید اختلال اسپرم خیلی شدید باشد.
- IVF: در این روش، تخمک ها که توسط دارو بزرگ شده و تحت و تحت دید سونوگرافی معمولاً از طریق واژن از تخمدان ها گرفته می شوند در محیط آزمایشگاه با اسپرم ترکیب می شوند و بعد از۵-۳ روزه به داخل رحم منتقل می شوند.
در روش ICSI یا میکرواینجکشن، اسپرم شسته و آماده زیر دید میکروسکوپ الکترونیکی به داخل تخمک وارد می شود.( درمان پیشرفته نازایی)
دو هفته بعد از انتقال جنین یا جنین ها، تست بارداری انجام می شود.
- تولید مثل با روش شخص سوم که می تواند از طریق اهداء اسپرم، تخمک، جنین، و یا رحم اجارهای باشد.
- جراحی: گاه با تشخیص پزشکتان، ممکن است نیاز به جراحی باشد. در مواردی انجام لاپاراسکوپی، میکروسکوپی ، میومکتومی برداشتن و درمان چسبندگی ها، اندومتریوز و یا باز کردن لوله ها جهت درمان نازایی صورت میگیرند.
- در مواردی مراجعه زودتر به پزشک و گرفتن مشاوره ضروری است. در مواردی که سن بالاتر از ۳۰ سال دارید یا پریود های نامنظم بوده و یا اصلا پریود نمیشوید زودتر به پزشکتان مراجعه کنید.
در صورتیکه پریودها خیلی دردناک هستند و یا هنگام مقاربت درد زیادی دارید و یا سابقه درمان سرطان دارید و یا در صورتیکه سابقه سقط مکرر دارید، جهت تشخیص و درمان زودتر مراجعه کنید.
۰ دیدگاه